Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Bor, ametal (metal olmayan) sınıfında B harfi ile gösterilen bir kimyasal elementtir. Aslında metal ile ametal arasındaki bir sınırdadır. Bor ilk defa 1808 yılında Gay-Lussac, Louis Jacques Thenard ve Sir Davy tarafından bor oksidin potasyum ile ısıtılmasıyla elde edilmiştir. Daha saf bor, ancak bromit veya klorit formlarının tantalyum flamenti vasıtasıyla hidrojen ile reaksiyona sokulmasıyla elde edilmektedir. Bor ismi borun tuzu olan boraks dan türetilmiştir [1].
Periyodik cetvelin 3A grubunun ilk ve en hafif üyesidir. Atom numarası 5’ tir. Temel hal elektron konfigürasyonu 1s22s22p1 'dir. İlk üç iyonlaşma enerjisi 800.6, 2427.1 ve 3659.7 kJmol-1 'dir ve grup IIIA’ nın diğer elementlerinin iyonlaşma enerjilerinden büyüktürler [2-4].
Tarihte ilk olarak 4000 yıl önce Babiller Uzak Doğu' dan boraks ithal etmiş ve bunu altın işletmeciliğinde de kullanmışlardır. Mısırlıların da boru, mumyalamada, tıpta ve metalurji uygulamalarında kullandıkları bilinmektedir. İlk boraks kaynağı Tibet Göllerinden elde edilmiştir. Boraks koyunlara bağlanan torbalarda Himalayalar’ dan Hindistan’ a getirilmiştir. Eski Yunanlılar ve Romalılar boratları temizlik maddesi olarak kullanmıştır. İlaç olarak ilk kez Arap doktorlar tarafından M.S. 875 yılında kullanılmıştır. Borik Asit 1700’ lü yılların başında borakstan yapılmış, 1800’ lü yılların başında ise elementer bor elde edilmiştir .
Elementel bor 1808 yılında Fransız Kimyacı Gay-Lussac ile Baron Louis Thenard ve bağımsız olarak İngiliz kimyacı Sir Humpry Davy tarafından bulunmuştur.
Modern bor endüstrisi ise 13. yy’ da Marco Polo tarafından Tibet’ ten Avrupa’ya getirilmesiyle başlamıştır. 1771 yılında, İtalya’nın Tuscani bölgesindeki sıcak su kaynaklarında Sassolit bulunduğu anlaşılmış 1852’ de Şili’ de endüstriyel anlamda ilk boraks madenciliği başlamıştır. Nevada, Calıfornia, Caliko Moutain ve Kramer yöresindeki yatakların bulunarak işletilmeye alınmasıyla ABD dünya bor gereksinimini karşılayan birinci ülke haline gelmiştir. Türkiye’ de ilk işletmenin 1861 yılında çıkartılan Maadin Nizannamesi uyarınca 1865 yılında bir Fransız şirketine işletme imtiyazı verilmesiyle başladığı bilinmektedir.
1950 yılında Bigadiç ve 1952 yılında Mustafa Kemal Paşa yöresindeki kolemanit yatakları bulunmuştur. 1956 yılında Kütahya Emet Kolemanit, 1961 yılında Eskişehir Kırka Boraks yataklarının bulunması ve işletilmeye başlatılmasıyla Türkiye, dünya bor üretimi içinde % 3 olan payını 1962’de % 15, 1977’ de % 39 düzeyine yükseltmiştir.
Türkiye’de bilinen başlıca borat yatakları Batı Anadolu’da yer almakta ve bu yataklar dünya rezervinin % 60-70’ ine sahip bulunmaktadır. Türkiye rezervlerinin % 37’si Bigadiç, % 34’ ü Emet, % 28 ‘i Kırka ve %1’ i Kestelek bölgesinde bulunmaktadır.
Bigadiç işletmesinde başlıca bor mineralleri kolemanit ve üleksittir. Boratlar 1-8 m kalınlıkta tabakalar halinde killer arasında yer alırlar . Kapalı ve açık ocaklardan üretilen tüvenan cevherler 600 000 ton / yıl tüvenan cevher yıkama kapasiteli konsantratörlerde zenginleştirilerek, 25-125 mm, 3-25 mm kolemanit konsantreleri ile 3 - 125 mm ve 0.2 - 3 mm üleksit konsantreleri elde edilir.
Bor mineral ve bileşiklerinin ülkemiz içinde kullanılması çok kısıtlıdır. Kırka (Eskişehir) ve Bandırma (Balıkesir) ‘de yer alan tesislerde bor cevherleri rafine ürüne dönüştürülmektedir [1].
Çok çeşitli sektörlerde kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları giderek artmaktadır. Üretilen bor minerallerinin % 10 'a yakın bir bölümü doğrudan mineral olarak tüketilirken geriye kalan kısmı bor ürünleri elde etmek için kullanılmaktadır. Tablo 1.3’ de bor mineral ve bileşiklerinin kullanım alanları verilmiştir.
[1] ETİBOR A.Ş. web sitesi ( https://www.etiholding.gov.tr ).
[2] Greenwood, N.N., Boron, Pergamon Press, Oxford, (1975), p.327 ; also as Chap. 11 in Comphrehensive Inorganic Chemistry, Vol.1 Pergamon Press, Oxford, (1973).
[3] Matkovich, V.I., (ed.), "Boron and Refractory Borides, Springer-Verlag", Berlin,. p. 656, (1977).
[4] Gmelin, "Handbook of Inorganic Chemistry, Boron Supplement", Vol.2, Elemental Boron, Boron Carbides, (1981) , p. 242.
[5] Maden Tetkik Arama Enstitüsü web sayfası ( https://www.mta.gov.tr ).
[6] Şener, S., Özbayoğlu, G. ve Demirci, Ş., Changes in The Structure of Ulexite on Heating, Thermochimica Acta , (1997), 362 , p. 107-112.
[7] Tunç, M., Erşahan, H., Yapıcı, S. ve Çolak, S.,’’ Dehyration Kinetics of Ulexite Fom Thermogravimetric Data’’, Journal of Thermal Analysis, (1997), 48, p. 403-411.
[8] Kirk-Othmer ‘’Encyclopedia of Chemical Technology’’., Smith, R.,Boric Oxide,’’ Boric Acid, and Borates’ , Vol 1, No:4, (1990).
[9] Kocakuşak, S., Akçay, K., Ayok, T. , Köroğlu, J.,Savaşçı,T. ve Tolun,R., ‘’Akışkan Yatakta Bor Oksit Üretim Teknolojisinin Geliştirilmesi’’, Tübitak Araştırma Merkezi, Rapor No:KM 323, (1998).
[10] Coddington, J.M. and Taylor, M.J., J. Coord. Chem., (1989), 20, p. 27-38.
[11] Demiral Kurtuluş F., “Bazı Metal Borfosfatların ve Borkarbürlerin Katı-Hal Yöntemiyle Sentezlenmesi ve Malzemelerin Karakterizasyon Çalışmaları”, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Anabilim Dalı ,Balıkesir, (2003).
[12] Goetzman, K., Karlheinz, D., Hans-Dieter, N., and Ralf, G., Patent CA, C09K015, (1996).
[13] Bulur, E., Goeksu, H.Y., Wieser, A., Figel, M., and Oezer, A.M., Radiation Prot. Dosim., (1996) ,65, p. 373.
[14] Jak, M.J.K., Kelder, E.M., Van Zomeren, A.A., and Schoonman, J., Proc. Electrochem. Soc., (1996), 96-14, p. 58-70.
[15] Sevov, S.C., Angew Chem., (1996), 108, 2814; Angew Chem Int. Ed. Engl., (1996), 36, p. 2630.
[16] Trompetter, W.J., Reyes, A.G., Vickridge, I.C., Markwitz, A.,’’Lithium and Boron Distributions in Geological Samples’’, Nuclear Instruments and Methods in Physic Research B 158 (1999) p. 568-574.
Tarih: 2016-03-02 01:56:21 Kategori: Sözlük
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Bor Madeni Nedir
Bor Nedir ?
Bor, ametal (metal olmayan) sınıfında B harfi ile gösterilen bir kimyasal elementtir. Aslında metal ile ametal arasındaki bir sınırdadır. Bor ilk defa 1808 yılında Gay-Lussac, Louis Jacques Thenard ve Sir Davy tarafından bor oksidin potasyum ile ısıtılmasıyla elde edilmiştir. Daha saf bor, ancak bromit veya klorit formlarının tantalyum flamenti vasıtasıyla hidrojen ile reaksiyona sokulmasıyla elde edilmektedir. Bor ismi borun tuzu olan boraks dan türetilmiştir [1].
Periyodik cetvelin 3A grubunun ilk ve en hafif üyesidir. Atom numarası 5’ tir. Temel hal elektron konfigürasyonu 1s22s22p1 'dir. İlk üç iyonlaşma enerjisi 800.6, 2427.1 ve 3659.7 kJmol-1 'dir ve grup IIIA’ nın diğer elementlerinin iyonlaşma enerjilerinden büyüktürler [2-4].
Bor'un Tarihçesi
Tarihte ilk olarak 4000 yıl önce Babiller Uzak Doğu' dan boraks ithal etmiş ve bunu altın işletmeciliğinde de kullanmışlardır. Mısırlıların da boru, mumyalamada, tıpta ve metalurji uygulamalarında kullandıkları bilinmektedir. İlk boraks kaynağı Tibet Göllerinden elde edilmiştir. Boraks koyunlara bağlanan torbalarda Himalayalar’ dan Hindistan’ a getirilmiştir. Eski Yunanlılar ve Romalılar boratları temizlik maddesi olarak kullanmıştır. İlaç olarak ilk kez Arap doktorlar tarafından M.S. 875 yılında kullanılmıştır. Borik Asit 1700’ lü yılların başında borakstan yapılmış, 1800’ lü yılların başında ise elementer bor elde edilmiştir .
Elementel bor 1808 yılında Fransız Kimyacı Gay-Lussac ile Baron Louis Thenard ve bağımsız olarak İngiliz kimyacı Sir Humpry Davy tarafından bulunmuştur.
Modern bor endüstrisi ise 13. yy’ da Marco Polo tarafından Tibet’ ten Avrupa’ya getirilmesiyle başlamıştır. 1771 yılında, İtalya’nın Tuscani bölgesindeki sıcak su kaynaklarında Sassolit bulunduğu anlaşılmış 1852’ de Şili’ de endüstriyel anlamda ilk boraks madenciliği başlamıştır. Nevada, Calıfornia, Caliko Moutain ve Kramer yöresindeki yatakların bulunarak işletilmeye alınmasıyla ABD dünya bor gereksinimini karşılayan birinci ülke haline gelmiştir. Türkiye’ de ilk işletmenin 1861 yılında çıkartılan Maadin Nizannamesi uyarınca 1865 yılında bir Fransız şirketine işletme imtiyazı verilmesiyle başladığı bilinmektedir.
1950 yılında Bigadiç ve 1952 yılında Mustafa Kemal Paşa yöresindeki kolemanit yatakları bulunmuştur. 1956 yılında Kütahya Emet Kolemanit, 1961 yılında Eskişehir Kırka Boraks yataklarının bulunması ve işletilmeye başlatılmasıyla Türkiye, dünya bor üretimi içinde % 3 olan payını 1962’de % 15, 1977’ de % 39 düzeyine yükseltmiştir.
Türkiye Bor Madenciliği
Türkiye’de bilinen başlıca borat yatakları Batı Anadolu’da yer almakta ve bu yataklar dünya rezervinin % 60-70’ ine sahip bulunmaktadır. Türkiye rezervlerinin % 37’si Bigadiç, % 34’ ü Emet, % 28 ‘i Kırka ve %1’ i Kestelek bölgesinde bulunmaktadır.
Bigadiç işletmesinde başlıca bor mineralleri kolemanit ve üleksittir. Boratlar 1-8 m kalınlıkta tabakalar halinde killer arasında yer alırlar . Kapalı ve açık ocaklardan üretilen tüvenan cevherler 600 000 ton / yıl tüvenan cevher yıkama kapasiteli konsantratörlerde zenginleştirilerek, 25-125 mm, 3-25 mm kolemanit konsantreleri ile 3 - 125 mm ve 0.2 - 3 mm üleksit konsantreleri elde edilir.
Bor mineral ve bileşiklerinin ülkemiz içinde kullanılması çok kısıtlıdır. Kırka (Eskişehir) ve Bandırma (Balıkesir) ‘de yer alan tesislerde bor cevherleri rafine ürüne dönüştürülmektedir [1].
Bor Ürünlerinin Başlıca Kullanım Alanları
Çok çeşitli sektörlerde kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları giderek artmaktadır. Üretilen bor minerallerinin % 10 'a yakın bir bölümü doğrudan mineral olarak tüketilirken geriye kalan kısmı bor ürünleri elde etmek için kullanılmaktadır. Tablo 1.3’ de bor mineral ve bileşiklerinin kullanım alanları verilmiştir.
KAYNAKÇA
[1] ETİBOR A.Ş. web sitesi ( https://www.etiholding.gov.tr ).
[2] Greenwood, N.N., Boron, Pergamon Press, Oxford, (1975), p.327 ; also as Chap. 11 in Comphrehensive Inorganic Chemistry, Vol.1 Pergamon Press, Oxford, (1973).
[3] Matkovich, V.I., (ed.), "Boron and Refractory Borides, Springer-Verlag", Berlin,. p. 656, (1977).
[4] Gmelin, "Handbook of Inorganic Chemistry, Boron Supplement", Vol.2, Elemental Boron, Boron Carbides, (1981) , p. 242.
[5] Maden Tetkik Arama Enstitüsü web sayfası ( https://www.mta.gov.tr ).
[6] Şener, S., Özbayoğlu, G. ve Demirci, Ş., Changes in The Structure of Ulexite on Heating, Thermochimica Acta , (1997), 362 , p. 107-112.
[7] Tunç, M., Erşahan, H., Yapıcı, S. ve Çolak, S.,’’ Dehyration Kinetics of Ulexite Fom Thermogravimetric Data’’, Journal of Thermal Analysis, (1997), 48, p. 403-411.
[8] Kirk-Othmer ‘’Encyclopedia of Chemical Technology’’., Smith, R.,Boric Oxide,’’ Boric Acid, and Borates’ , Vol 1, No:4, (1990).
[9] Kocakuşak, S., Akçay, K., Ayok, T. , Köroğlu, J.,Savaşçı,T. ve Tolun,R., ‘’Akışkan Yatakta Bor Oksit Üretim Teknolojisinin Geliştirilmesi’’, Tübitak Araştırma Merkezi, Rapor No:KM 323, (1998).
[10] Coddington, J.M. and Taylor, M.J., J. Coord. Chem., (1989), 20, p. 27-38.
[11] Demiral Kurtuluş F., “Bazı Metal Borfosfatların ve Borkarbürlerin Katı-Hal Yöntemiyle Sentezlenmesi ve Malzemelerin Karakterizasyon Çalışmaları”, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Anabilim Dalı ,Balıkesir, (2003).
[12] Goetzman, K., Karlheinz, D., Hans-Dieter, N., and Ralf, G., Patent CA, C09K015, (1996).
[13] Bulur, E., Goeksu, H.Y., Wieser, A., Figel, M., and Oezer, A.M., Radiation Prot. Dosim., (1996) ,65, p. 373.
[14] Jak, M.J.K., Kelder, E.M., Van Zomeren, A.A., and Schoonman, J., Proc. Electrochem. Soc., (1996), 96-14, p. 58-70.
[15] Sevov, S.C., Angew Chem., (1996), 108, 2814; Angew Chem Int. Ed. Engl., (1996), 36, p. 2630.
[16] Trompetter, W.J., Reyes, A.G., Vickridge, I.C., Markwitz, A.,’’Lithium and Boron Distributions in Geological Samples’’, Nuclear Instruments and Methods in Physic Research B 158 (1999) p. 568-574.
Tarih: 2016-03-02 01:56:21 Kategori: Sözlük
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx